Της Ελευθερίας Μηλάκη
Ο Φοίβος ήταν περίπου δεκαοχτώ. Το παρουσιαστικό του δεν παρέπεμπε σε καμία περίπτωση στο γνωστό θεό Απόλλωνα. Αλήθεια, ποιος είναι σε θέση να πει τι σημαίνει «ευφυής», τι σημαίνει «ικανός», τι σημαίνει «φυσιολογικός»; Οι γιατροί; Η επιστήμη το μελετάει διαρκώς, η επιστήμη όμως κάποτε χαρακτήριζε ως «υστερικές» όσες γυναίκες δεν της γέμιζαν το μάτι, η ομοφυλοφιλία έπαιρνε τη διάγνωση «ψυχική διαταραχή» και με τον καιρό όλα αλλάζουν σε επίπεδο ορολογίας και θεωρίας.
Ήταν 1996. Τι έχεις; Τον ρώτησα. Κατάθλιψη και άγχος, μου απάντησε με σιγουριά, με αυτοπεποίθηση, με μια αδιαφορία που έμοιαζε με καγχασμό. Η ψυχική υγεία είναι ένα θέμα ακόμα και σήμερα που συνδέεται με ταμπού και στίγματα. Σαν να μην έφτανε το ίδιο το βάρος του προβλήματος για τον ασθενή και την οικογένειά του, που συχνά και η οικογένεια είναι λίγο πολύ αδιάγνωστοι ή διεγνωσμένοι ασθενείς, σαν να μην έφτανε το ίδιο το πρόβλημα, υπάρχει και ο περίγυρος να κοροϊδέψει τον «τρελό», να τον βάλει στο περιθώριο, να τον καταστήσει ανίκανο και χωρίς να είναι… Σαν να μην ξέρουν ότι κοινή η τύχη και το μέλλον αόρατον, ότι αυτό που τώρα κοροϊδεύεις αύριο μπορεί να συμβεί σε σένα ή σε κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο. Κανείς δεν είναι στεγανοποιημένος απέναντι στην ψυχική ασθένεια, πάθηση, διαταραχή ή όπως αλλιώς λέγεται. Ακόμα και αν κάποιος πέρασε όλη τη ζωή του με δύναμη και άνεση, μπορεί στα γηρατεία να «χάσει το μυαλό του»… ή να πάθει κατάθλιψη… Κανείς δεν είναι υπεράνθρωπος, όλοι είναι εν δυνάμει ασθενείς, είτε πρόκειται για σωματικές, είτε για ψυχικές ασθένειες.
Ο Φοίβος είχε δεχτεί με στωικότητα το στίγμα που του κόλλησαν οι γονείς του, οι γιατροί και τα παλιόπαιδα του σχολείου. Στα σχολεία τότε έπρεπε πρώτον να είσαι φωτογενής, αν ήσουν έστω και λίγο χοντρή δεν είχες καμία ελπίδα να είσαι αγαπητή. Και επίσης αν ήσουν άριστος μαθητής έπρεπε να υπολογίζεις ότι θα ζήσεις με το μίσος των άλλων. Είχα και τα δύο αυτά χαρακτηριστικά, λίγα περιττά κιλά και άριστους βαθμούς. Μόνο οι δάσκαλοι με έκαναν να νιώθω αποδεκτή. Το πρόβλημα του Φοίβου ήταν το μπούλινγκ στο σχολείο, τα «κυκλώματα» που τον άφηναν απέξω. Οι γονείς του ασχολούνταν με την καριέρα τους, δεν είχαν χρόνο για τα παιδιά τους. Αν ήταν πιο επιμελής με τα μαθήματα, θα είχε βρει ένα καταφύγιο, όπως βρήκα εγώ. Ή αν ασχολιόταν με τον αθλητισμό. Αν έκανε ένα σπορ θα μπορούσε να νιώσει αποδεκτός, ότι ανήκει κάπου… Οι γονείς του το μόνο που ήθελαν ήταν να μην τους ενοχλεί, είχαν πολλή δουλειά, είχαν καριέρες, είχαν ένα σωρό έγνοιες και υποχρεώσεις. Κατάθλιψη και άγχος. Πάρε μερικά χάπια Φοίβο και αν τρως, αν κοιμάσαι, αν λειτουργείς λίγο πολύ, είσαι εντάξει. Αν θέλετε να πάτε και σε μια ψυχολόγο για συστημική θεραπεία οικογένειας, αν βρείτε χρόνο…
Δεν αρκεί να επιβιώνεις, πρέπει και να ζεις! Δήλωσε από την Αφρική η Μέγκαν Μαρκλ, δούκισσα του Σάσεξ, προκαλώντας αντιδράσεις για την αναισθησία αυτού που τα έχει όλα, ξεχνώντας πως άλλοι δεν έχουν ούτε τα απολύτως απαραίτητα… Και όμως το δράμα της Μέγκαν ήταν ότι δεν της επέτρεπε το παλάτι να δει τον δικό της ψυχίατρο όσο ήταν έγκυος και ψυχικά επιβαρυμένη. Έπρεπε να πάει στο γιατρό του παλατιού, παραλίγο να αυτοκτονήσει, όπως δήλωσε δημόσια σε συνέντευξή της με την Όπρα Γουίνφρεϊ. Για να επιβιώνεις και να ζεις για τους κοινούς θνητούς αρκεί να έχουν μια αξιοπρεπή θέση εργασίας. Να τους επιτρέπει το εισόδημά τους να ζουν. Όμως οι ψυχικές διαταραχές δεν χτυπάνε μόνο τους βιοπαλαιστές, αλλά όλους. Ποιος μπορεί να ξεχάσει το βρετανό σχεδιαστή Αλεξάντερ Μακουήν που αυτοκτόνησε πάνω στο απόγειο της επιτυχίας του ή το σύγγραφέα σύζυγο της πριγκίπισσας της Νορβηγίας που αυτοκτόνησε επίσης και μάλιστα μέρες Χριστουγέννων… Κατάθλιψη και άγχος.
Μπορεί κάποιος να είναι νέος, απόλυτα υγιής σωματικά και χωρίς οικονομικό πρόβλημα και να βρεθεί στη δίνη της βαριάς κατάθλιψης, η οποία πάντα κρέμεται σαν δαμόκλειος σπάθη απειλώντας με υποτροπή. Ο καρκίνος της ψυχής. Το περίεργο είναι ότι ο ασθενής μένει μόνος. Συναντά έναν τοίχο, νομίζοντας ότι θα τον στηρίξουν αυτοί που νόμιζε πως τον αγαπούν… Και είναι πολύ πιθανόν αυτοί να τον οδήγησαν εκεί. Η αθωότητα κάποια στιγμή εξανεμίζεται σαν πέπλο ομίχλης. Οι άνθρωποι δεν είναι εκ φύσεως καλοί. Είναι πονηροί, ύπουλοι, μοχθηροί. Αναζητούν την ασφάλεια και την πρόοδο για τον εαυτό τους, αδιαφορώντας για το πώς επηρεάζουν τους άλλους οι πράξεις, η στάση και οι συμπεριφορές τους. Το να μείνει μόνος ο ασθενής πρέπει να το περιμένει. Δηλαδή ότι δεν θα τον στηρίξουν αυτοί που περίμενε. Όμως δεν είσαι μόνος. Κανείς στον κόσμο δεν είναι μόνος. Πάντα θα βρεθεί κάποιος που θα σου δώσει ένα χέρι βοήθειας από εκεί που δεν το περιμένεις. Υπάρχουν ειδικοί που είναι επαγγελματίες, με μοντέρνες γνώσεις και γεμάτοι ενσυναίσθηση. Μην μένεις στο γεγονός ότι ο αδερφός σου, η σύζυγός σου, ο πατέρας σου δεν σε καταλαβαίνουν. Η αθωότητα και η αφέλεια κάποια στιγμή σταματούν. Δεν μπορεί ο άνθρωπος να είναι έρμαιο στις διαθέσεις του καθενός. Η μάγισσα τάιζε τα δύο αδερφάκια Χάνσελ και Γκρέτελ όχι γιατί τα αγαπούσε, αλλά για να τα φάει… Έτσι είναι. Οι άνθρωποι έχουν και σκοτάδι… Ακόμα και αν εμφανίζονται με αγγελικό πρόσωπο στην κοινωνία. Στα τίμια σπίτια. Εκεί να δεις τι Ψυχώ παίζεται.
Ώστε λοιπόν Φοίβο, έχεις κατάθλιψη και άγχος. Εγώ είχα ανορεξία, βουλιμία και συναισθήματα ότι δεν αξίζω, ότι δεν είμαι αρκετά… «εργατική». Άκουσον άκουσον, δεν είμαι αρκετά εργατική εγώ. Δηλαδή ποιοι ήταν οι εργατικοί; Αυτοί που δεν είχαν διαβάσει ούτε τα εξώφυλλα; Είμαστε τόσο ενοχικοί, τόσο αυστηροί με τον εαυτό μας, δεν τον αγαπάμε. Δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι σπουδαίο και μεγάλο με το ζόρι, να ντύνεσαι, να τρως, να τον αγαπάς τον εαυτό σου, να τον φροντίζεις. Θα αφήσεις να χαίρονται τη ζωή αυτοί που ποτέ δεν έκαναν και δεν πρόκειται να κάνουν τίποτα σημαντικό στη ζωή τους και εσύ θα υποφέρεις; Γιατί. Άδικο δεν είναι; Και μόνο το να ζεις είναι σκληρή δουλειά, έτσι δεν είναι; Πρέπει να είσαι και επιτυχημένος επαγγελματικά και όμορφος, φωτογενής και να έχεις και πετυχημένη οικογένεια, εντάξει, αυτό είναι πολύ επιβαρυντικό ανεξαρτήτως φύλου.
Οι ταμπελίτσες πρέπει να επιστρέφονται. Τα περισσότερα παιδιά έχουν μια ελαφριά συναισθηματική δυσκολία ή δυσκολία στη μάθηση… Η συμπεριφορά των ενηλίκων μπορεί να περιπλέξει τα πράγματα και ειδικά αν αρνούνται επίμονα ότι έχουν και οι ίδιοι πρόβλημα! Λίγο πιο πέρα στέκεται ο Αντώνης. Η μαμά του είναι Ιταλίδα, έχει πρόβλημα. Δεν της αρέσει η ζωή στο χωριό, δεν έχει τη δύναμη ούτε να κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Βαριέται τη ζωή της νοικοκυράς και ο σύζυγος τη βαρέθηκε τόσα χρόνια… Γέρασε πια, πήρε κιλά, παλιά ήταν όμορφη και νέα. Ωραίο παιδί ο Αντώνης. Θέλεις να παίξουμε πινγκ πονγκ; Ναι, γιατί όχι, αλλά… Αλλά εγώ δεν έχω βρει τι έχω, ο Φοίβος το βρήκε, κατάθλιψη και άγχος. Εγώ δεν ξέρω τι έχω. Νομίζω πως δεν είμαι αρκετά όμορφη και αρκετά έξυπνη. Και όμορφη είσαι και έξυπνη, απάντησε βαριεστημένος ο Αντώνης. Δεν άντεχε πάλι να ακούει τα ίδια. Τα είχε βαρεθεί όλα αυτά με την περίπτωση της μητέρας του. Σε κάθε περίπτωση, είναι καλύτερα να ξέρεις τι σου λείπει, παρά να μην ξέρεις τι έχεις! Αν ξέρεις τι σου λείπει, κάποια στιγμή με λίγη προσπάθεια, θα το έχεις.
