Τις ευθύνες της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας -εδώ και δύο χρόνια τουλάχιστον- για την είσοδο του «κόμματος Κασιδιάρη» στη Βουλή φέρνει στο φως με τεκμήρια μια έρευνα του Πανεπιστημίου της Τουλούζης για τον λόγο και τα δίκτυα της Ακροδεξιάς στην ψηφιακή δημόσια σφαίρα. Τα συμπεράσματα της έρευνας, που διεξήχθη από 1ης/1/2023 έως και μέχρι τις εκλογές του Μαΐου 2023, φωτίζουν τον ακροδεξιό λόγο, αλλά κυρίως τους τρόπους με τους οποίους έχει εγκαθιδρυθεί στη δημόσια σφαίρα:
* Η Ακροδεξιά στην Ελλάδα έχει επεκταθεί, έχει νομιμοποιηθεί στον δημόσιο διάλογο και έχει κανονικοποιηθεί τόσο ιδεολογικά όσο και πολιτικά. Αυτό είναι το κύριο συμπέρασμα της έρευνας.
* Εκτός από μια διευρυνόμενη ιδεολογική επιρροή, ο χώρος της Ακροδεξιάς διαθέτει πλέον μια ομοιογενή και ισχυρή δομή λόγου, νέους πολιτικούς εκφραστές και μια πληθώρα κοινωνικών ομάδων αναφοράς, ακροατηρίων και θεματικών.
* Παρότι μέχρι πρότινος ο ακροδεξιός χώρος έμοιαζε με ένα «βουβό κύμα», μια υπόγεια διεργασία, στην πραγματικότητα λειτουργεί στο προσκήνιο της ψηφιακής δημόσιας σφαίρας, δηλαδή στις πιο δημοφιλείς πλατφόρμες του Διαδικτύου και στα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης.
Την έρευνα πραγματοποίησαν για λογαριασμό του Παρατηρητηρίου για τις Κοινωνιο-Ψηφιακές Πρακτικές και του Εργαστηρίου Εφαρμοσμένων Ερευνών στις Κοινωνικές Επιστήμες του Πανεπιστημίου της Τουλούζης οι ερευνητές Νίκος Σμυρναίος, Δημήτρης Ελαφρόπουλος, Πάνος Τσιμπούκης, Κατερίνα Μνιέστρη και Ματθαίος Τσιμιτάκης. Στο πλαίσιό της μελετήθηκαν 102 ειδησεογραφικές ιστοσελίδες και χιλιάδες αναρτήσεις στα κυριότερα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, Twitter, YouTube) που χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα. Και εκεί που όλα τα βλέμματα είχαν στραφεί στο Εθνικό Κόμμα Έλληνες, το κόμμα του Κασιδιάρη, που αλώνιζε στα social media, προς έκπληξη όλων ο καταδικασμένος για ένταξη και διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης σε κάθειρξη 13 χρόνων και 6 μηνών κατάφερε τελικά να δώσει το στίγμα του στη νέα Βουλή μέσω του κόμματος Σπαρτιάτες, το οποίο αριθμεί σήμερα 13 βουλευτές.
Ακροδεξιά επικοινωνία: Διαμεσικότητα, κρυπτογράφηση και ορατότητα
Αν και ο λογαριασμός του Ηλία Κασιδιάρη διαγράφηκε από το facebook το 2013, με την αιτιολογία της δημοσίευσης «ακατάλληλου περιεχομένου, ρητορικής και συμβόλων μίσους», η παρουσία του στα social media και στον κυβερνοχώρo παρέμεινε ισχυρή. Σε πλατφόρμες, όπως το Twitter και το YouTube, ο βαρυποινίτης Η. Κασιδιάρης εμφανίζεται ανεμπόδιστα:
* Στο Twitter ο λογαριασμός του δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του 2012 και αριθμεί 42.900 ακολούθους και
* στο YouTube ξεκίνησε να δραστηριοποιείται στις 10 Ιουνίου 2012 και καταγράφει 138.000 συνδρομητές.
Ο Η. Κασιδιάρης χρησιμοποίησε ανεμπόδιστα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την πολιτική του καμπάνια από την προφυλάκισή του μέχρι πρόσφατα, και μάλιστα με τη στρατηγική της «διαμεσικότητας», που παραπέμπει τους χρήστες σε διάφορα κανάλια επικοινωνίας, από την ιστοσελίδα σε σελίδα στο Viber, στο YouTube, στο Twitter και αντιστρόφως. Την τελευταία περίοδο, μάλιστα, καταγράφεται μια στρατηγική μετακίνησης σε κρυπτογραφημένες πλατφόρμες επικοινωνίας (end to end encrypted) ώστε να αποφεύγεται ο έλεγχος περιεχομένου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η πλατφόρμα Telegram, μέσω της οποίας ο Η. Κασιδιάρης στις 2 Απριλίου 2021 απηύθυνε κάλεσμα με ηχητικό μήνυμα για την απρόσκοπτη επικοινωνία με τους υποστηρικτές του: «Είμαι ο Ηλίας Κασιδιάρης. Σε καλώ να εγγραφείς και να συμμετέχεις κι εσύ στη νέα διαδικτυακή μας ομάδα μέσω της εφαρμογής Telegram. […] θα έχεις συνεχείς ενημερώσεις για όλες τις πολιτικές εξελίξεις, για όλα τα εθνικά θέματα και τις δραστηριότητες των Ελλήνων, του νέου Εθνικού μας κόμματος».
Ωθηση στο εγχείρημα του Η. Κασιδιάρη φαίνεται ότι έδωσαν και οι αλλεπάλληλες τροπολογίες για να τον κρατήσουν εκτός Βουλής, παρότι τελικά το κόμμα Σπαρτιάτες που υποστήριξε βρίσκεται εντός. Σύμφωνα με την έρευνα, η χρήση του όρου «Κασιδιάρης» στο Twitter και στη μηχανή αναζήτησης Google εκτινάσσεται όσο διαρκεί η συζήτηση για τις τροπολογίες: 5-8 Φεβρουαρίου και 5-11 Απριλίου 2023. Οι συζητήσεις για τις ρυθμίσεις έφεραν στο προσκήνιο των μίντια το κόμμα Κασιδιάρη και τον ίδιο, χαρίζοντάς του ορατότητα και γι’ αυτό δυναμική συσπείρωσης. Ταυτόχρονα, τροφοδότησε το αφήγημα «το σύστημα μας χτυπάει», το οποίο οδήγησε τους οπαδούς σε κινητοποίηση.
Οι λέξεις και το λεξιλόγιο της Ακροδεξιάς
Οι λέξεις και οι εκφράσεις της κοινότητας των χρηστών που υποστηρίζουν το κόμμα Κασιδιάρη απηχούν συχνά τον πυρήνα του αφηγήματος γύρω από τον οποίο διατυπώνονται οι θέσεις του κόμματος. Συχνά χρησιμοποιούνται ως hashtags και αποτελούν κεντρικές έννοιες στον λόγο της Ακροδεξιάς.
«Ο ακροδεξιός λόγος, π.χ. για το μεταναστευτικό ή την εθνική άμυνα, έχει “κανονικοποιηθεί”: η χρήση του απενοχοποιείται, γίνεται τάση και συνηθίζουμε ως κοινωνία σε βίαιες διατυπώσεις. Τον λόγο της Ακροδεξιάς αναπαράγουν κυβερνητικά στελέχη και αξιωματούχοι» λέει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής o Δημήτρης Ελαφρόπουλος, κοινωνιογλωσσολόγος, ερευνητής στο LERASS (Laboratoire d’ EtFdes et de Recherches Appliquées en Sciences Sociales, στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης.
* Αρχαιοπρεπές λεξιλόγιο και απόπειρα για μυθοποίηση μιας ιδανικής αρχαίας Ελλάδας: δικτατορίσκος, εθνικός ολετήρας, υποκλοπέας, ανδρείκελο.
* Εθνικό αφήγημα: εθνοπροδότες, εθνομηδενιστές, ανθέλληνες, εθνεγερσία.
* Επιτηδευμένα λάθη: μπολυπολιτισμός.
Η αναφορά στους πρόσφυγες συνδέεται πάντοτε με μια εξωτερική πολεμική απειλή. Ταυτόχρονα, μυθοποιείται και εξιδανικεύεται ο «αρχηγός», καθώς παρουσιάζεται ως «αγωνιστής» για τα εθνικά ιδανικά απέναντι σε ένα σαθρό πολιτικό σύστημα. Ο χώρος της Ακροδεξιάς παρουσιάζεται ως αντισυστημική πολιτική δύναμη απέναντι στο διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, το οποίο θα πρέπει να τιμωρηθεί.
«Μέσα από την ανάλυση του λόγου των υποστηρικτών του Η. Κασιδιάρη αναδεικνύεται ο επιφανειακός και εφήμερος χαρακτήρας της αντισυστημικής αυτοπεριγραφής τους. Αναπαράγουν τα ίδια αφηγήματα που αναπαρήγαγαν και παλαιότερες αντίστοιχες δυνάμεις. Αποσιωπάται, ωστόσο, η σύμπλευση με τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Δεν τοποθετούνται ξεκάθαρα απέναντί τους. Κατασκευάζεται ως “αντίπαλος” ο εξωτερικός εχθρός, οι μετανάστες, και ο εσωτερικός εχθρός, οι υποστηρικτές τους» συμπληρώνει ο Δ. Ελαφρόπουλος.
