Απ’ τη βύθιση στη συγκάλυψη: 9 καταθέσεις και 17 μαρτυρίες για τον ρόλο του Λιμενικού στο ναυάγιο της Πύλου
Σοβαρά ερωτήματα για τις ευθύνες του Λιμενικού στο πολύνεκρο ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου καθώς επίσης και για τους χειρισμούς του μετά τη βύθιση του αλιευτικού το οποίο οδήγησε στο θάνατο εκατοντάδες ανθρώπους προκύπτουν από την εκτεταμένη έρευνα των Reporters United μαζί με Lighthouse Reports, Der Spiegel, SIRAJ, El Pais, Monitor, The Times.
Συγκεκριμένα, βασικό συμπέρασμα της δημοσιογραφικής έρευνας η οποία βασίστηκε σε μαρτυρίες 17 επιζώντων του ναυαγίου -διαφορετικών εθνικοτήτων- το ελληνικό Λιμενικό προσπάθησε να ρυμουλκήσει το σκάφος, γεγονός το οποίο συνετέλεσε στην ανατροπή και βύθισή του.
Υπενθυμίζεται ότι μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει γνωστός ο ακριβείς αριθμός όσων βρίσκονταν στο αλιευτικό, ωστόσο μία από τις μαρτυρίες οι οποίες έχουν περιέλθει στην κατοχή των Reporters United αναφέρει ότι «κάποια στιγμή είχα ακούσει τον καπετάνιο να λέει ότι ήμασταν 747 άτομα εκ των οποίων οι 500 υπήκοοι Πακιστάν». Μέχρι στιγμής έχουν εντοπιστεί νεκροί 81 σωροί ενώ διασώθηκαν 104 πρόσφυγες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένες μαρτυρίες αναφέρουν ότι το αλιευτικό ρυμουλκήθηκε από το ελληνικό λιμενικό προς τα ιταλικά ύδατα, ενώ τέσσερα άτομα ισχυρίζονται ότι όταν άρχισε να βυθίζεται το πλοίο και οι άνθρωποι να πέφτουν στο νερό το σκάφος του Λιμενικού έκανε χειρότερη την κατάσταση, κάνοντας «κύκλους» γύρω από το αναποδογυρισμένο πλοίο, αντί να ενεργήσει άμεσα για τη διάσωσή του.
Συμπερασματικά, με βάση τις μαρτυρίες, οι Reportes United κάνουν λόγο για πέντε ευθύνες του Λιμενικού. Ειδικότερα οι μαρτυρίες 17 των διασωθέντων συγκλίνουν σε πέντε χαρακτηριστικά σημεία ως προς τον ρόλο που μπορεί να έπαιξε το «ΠΠΛΣ 920 Υποκελευστής Α’ ΛΣ ΜΟΥΡΜΟΥΡΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ» στην εξέλιξη της πορείας του υπερφορτωμένου δουλεμπορικού πλοίου στις 13 και στις 14 Ιουνίου.
Αρχικά είναι σαφές ότι η πρόσδεση και η ρυμούλκηση του αλιευτικού από το λιμενικό προς τα ιταλικά ύδατα, φέρεται να οδήγησαν στη βύθιση, ενώ σύμφωνα με μαρτυρίες μοιάζει να υπήρξε άτυπη συμφωνία ανάμεσα στο ελληνικό σκάφος και το δουλεμπορικό, προκειμένου να καθοδηγηθεί το δεύτερο προς την περιοχή ευθύνης της Ιταλίας στα διεθνή ύδατα. Η επικοινωνία φαίνεται πως γινόταν μέσω ενός Σύρου γιατρού που βρισκόταν στο πλοιάριο και έχασε τη ζωή του όταν βυθίστηκε το σκάφος.
Επιπλέον ένα άλλο συμπέρασμα στο οποίο οδηγούνται οι Reporters United, το Λιμενικό φέρεται να καθυστέρησε τη διάσωση καθώς επτά από τους επιζώντες κάνουν λόγο για τραγική καθυστέρηση στη διάσωση στα λεπτά που ακολούθησαν τη βύθιση του δουλεμπορικού σκάφους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι από τις μαρτυρίες προκύπτει απάνθρωπη μεταχείριση των προσφύγων από τους λιμενικούς, μετά τη διάσωση. Ορισμένοι από τους επιζώντες αναφέρουν ότι μετά τη διάσωσή τους, η συμπεριφορά απέναντι τους ήταν πολύ κακή, τόσο εν πλω, όσο και στο λιμάνι.
Παράλληλα επιβαρυντικές για το λιμενικό αποτελούν και οι μαρτυρίες σύμφωνα με τις οποίες τα μέλη του κατάσχεσαν βίντεο που τράβηξαν οι διασωθέντες του ναυαγίου. Ορισμένοι αναφέρουν ότι κατασχέθηκαν τα κινητά τους από την αστυνομία και δεν έχουν καταφέρει να τα πάρουν πίσω, ενώ αυτά περιέχουν σημαντικά ντοκουμέντα από το βράδυ του ναυαγίου.
«Πολλά παιδιά μαζί μας τραβούσαν βίντεο και κρατούσαν τα κινητά μαζί τους. Βιντεοσκοπούσαν τα πάντα και επίσης όταν τα πλοία ήρθαν σε εμάς και πώς μας βοήθησαν, για έξι ημέρες οι άνθρωποι βιντεοσκοπούσαν. Έβγαλα κάποιες φωτογραφίες και κινηματογραφήσαμε ό,τι μας συνέβη. Τη στιγμή που έδεσαν το σχοινί, την κινηματογράφησα μόνος μου. Το κινητό του M. χάθηκε, το πήρε η αστυνομία. Το πήραν στην Καλαμάτα, του το πήραν. Ζήτησε να το πάρει πίσω και του είπαν “δεν σου πήραμε τίποτα“», τονίζει ο Καμάλ.
«Προσπάθησα με δικηγόρο να πάρω πίσω το κινητό μου αλλά δεν μου το έδωσαν. Δεν είναι μόνο το δικό μου, πήρανε 30-40 κινητά», αναφέρει άλλος επιζών. «Εγώ είχα τραβήξει πλάνα απ’ όταν κόπηκε το πρώτο σχοινί, όταν έδεσαν το δεύτερο, όταν μας τράβηξαν, όταν το πλοίο ταλανιζόταν αριστερά και μετά δεξιά και πέσαμε στο νερό, όλα τα είχα σε βίντεο».
Αξίζει να σημειωθεί πηγές της Frontex που επικαλούνται οι Reporters United αναφέρουν ότι για το ναυάγιο έχει συνταχθεί εσωτερική αναφορά «σοβαρού περιστατικού», καθώς και μια ακόμη εμπιστευτική εσωτερική έρευνα βασισμένη σε μαρτυρίες επιζώντων, που αναφέρει ότι το ελληνικό Λιμενικό Σώμα ρυμούλκησε το αλιευτικό, αν και «εκκρεμεί η οριστική εξακρίβωση των στοιχείων».
Οι ίδιες πηγές επεσήμαναν ακόμη ότι ο Frontex έστειλε επί τόπου αξιωματικούς για την ενημέρωση των επιζώντων, οι οποίοι τους μετέφεραν ότι η ρυμούλκηση του σκάφους, μαζί με την ταλάντωση που ακολούθησε, συνετέλεσαν στην ανατροπή του.
Ακόμη υπάρχουν καταγγελίες δύο διασωθέντων σύμφωνα με τις οποίες δεν συμπεριλήφθηκαν όλα όσα κατέθεσαν σχετικά με την απόπειρα ρυμούλκησης του αλιευτικού από το Λιμενικό στο έντυπο της κατάθεσης που κλήθηκαν να υπογράψουν στα ελληνικά.
Επιπρόσθετα, άλλοι μάρτυρες αναφέρουν ότι υπήρξε πίεση να υποδείξουν συγκεκριμένα πρόσωπα ως διακινητές ενώ άλλες ότι υπήρξε πίεση για να μην εμπλέξει το Λιμενικό με τη βύθιση του σκάφους.
Είναι αποκαλυπτική η δήλωση ενός εκ των μαρτύρων: «Με ρώτησαν για το τι συνέβη στη βάρκα και πώς βυθίστηκε. Τους είπα ότι το ελληνικό Λιμενικό ήρθε κι έδεσε το σχοινί στη βάρκα μας και μας ρυμούλκησε και προκάλεσε την ανατροπή της βάρκας. Δεν το έγραψαν αυτό στη μαρτυρία μου, όταν την παρουσίασαν στο τέλος δεν μπόρεσα να βρω αυτό το σημείο». Ανέφερε επίσης ότι δέχθηκε πίεση να υποδείξει συγκεκριμένα πρόσωπα ως διακινητές-επικεφαλής της επιχείρησης. Ένας δεύτερος επιζών που επίσης μίλησε υπό καθεστώς ανωνυμίας, είπε ότι δέχθηκε πίεση για να μην εμπλέξει το Λιμενικό με τη βύθιση του σκάφους:
«Με ρώτησαν πώς βυθίστηκε η βάρκα. Τους είπα ότι το ελληνικό Λιμενικό το προκάλεσε. Υπήρχε ένας διερμηνέας που μου είπε να μην το πω αυτό μπροστά στην Αστυνομία. Δεν άλλαξα την κατάθεσή μου. Η ελληνική αστυνομία είπε: “Ίσως το λέτε αυτό επειδή είστε υπό ψυχολογική πίεση, οπότε δεν ξέρετε τι να πείτε. Είστε τραυματισμένος”. Έτσι φοβήθηκα και δεν είπα τίποτα άλλο. Και δεν το συμπεριέλαβαν αυτό στην τελική κατάθεση».
Οι ερευνητές δημοσιογράφοι αναφέροντας ότι απέκτησαν πρόσβαση στις εννέα καταθέσεις μαρτύρων που εξετάστηκαν από την Αναπληρώτρια Ανακρίτρια του Α’ Ανακριτικού Τμήματος Καλαμάτας, παρουσία της εισαγγελέως Πρωτοδικών σημειώνουν ότι εντοπίζονται σε αρκετές περιπτώσεις όμοια φρασεολογία και κοινές απαντήσεις.
Τέσσερις από τους εννέα επιζώντες -οι οποίοι τέσσερις κατέθεσαν παρουσία τριών διαφορετικών μεταφραστών- χρησιμοποίησαν σχεδόν πανομοιότυπες φράσεις για να περιγράψουν τα αίτια του ναυαγίου, αποδίδοντάς τα στη «μεγάλη συγκέντρωση ατόμων, το παλαιό καράβι, την έλλειψη σωσίβιων και τα προβλήματα της μηχανής», χωρίς να αναφέρουν την όποια απόπειρα ρυμούλκησης από το σκάφος του Λιμενικού.
Από την έρευνα προκύπτουν πρόσθετα ερωτήματα για το εάν έχει ασκηθεί πιέσεις στους διασωθέντες που κλήθηκαν να καταθέσουν λίγες ώρες μετά την άφιξή τους στην Καλαμάτα.
Οι δημοσιογράφοι των Reporters United, Lighthouse Reports, Der Spiegel, SIRAJ, El Pais, Monitor και The Times ανέλυσαν τις καταθέσεις των εννέα μαρτύρων που δόθηκαν σε δύο στάδια: το διήμερο αμέσως μετά το ναυάγιο ενώπιων των λιμενικών αρχών και μερικές ημέρες αργότερα ενώπιον της Αναπληρώτριας Ανακρίτριας του Α’ Ανακριτικού Τμήματος Καλαμάτας.
Υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στις πρώτες και τις δεύτερες καταθέσεις των επιζώντων, κυρίως σε σχέση με τις ευθύνες που αποδίδονται στο Λιμενικό και τη ρυμούλκηση του δουλεμπορικού πλοίου με σχοινί.
Ενδεικτική είναι η περίπτωση του Σύρου διασωθέντα Λ.Μ. ο οποίος στην αρχική του κατάθεση δήλωσε:
«Κάποια στιγμή, το βράδυ, ήρθε ένα πλοίο του λιμενικού για βοήθεια και ξαφνικά το πλοίο τούμπαρε και βρεθήκαμε στο νερό. Τότε αυτοί μας έσωσαν με φουσκωτή βάρκα. Ήρθαν άλλα 2-3 πλοία αργότερα μέσα στη νύχτα και βοήθησαν. Τα ξημερώματα μεταφερθήκαμε σε ένα από αυτά και μας έφερε στο λιμάνι που βρισκόμαστε τώρα. Επίσης μας έδωσαν και νερό».
Και πρόσθεσε ακόμη: «Ερώτηση: Φορούσατε σωσίβια; Απάντηση: Όχι, δεν υπήρχαν σωσίβια στο πλοίο. Μάλιστα, όταν ανεβήκαμε θα έπρεπε να πληρώσουμε 30$ για σωσίβιο αλλά μας είπαν ότι το πλοίο ήταν ασφαλές και δεν χρειαζόταν. Ερώτηση: Θεωρείτε ότι ήταν επικίνδυνη η παραμονή σας στο πλοίο; Απάντηση: Ναι, ήμασταν πολλά άτομα για ένα τέτοιο πλοίο, το πλοίο ήταν παλιό, δεν υπήρχαν σωσίβια και χαλούσε συνέχεια η μηχανή. Για αυτό και τελικά τούμπαρε και βυθίστηκε. Και χάθηκαν τόσοι πολλοί άνθρωποι. Ερώτηση: Ποιες ήταν οι καιρικές συνθήκες».
Στη δεύτερη κατάθεσή του ενώπιον των δικαστικών αρχών, όμως, δήλωσε:
«Όταν πλησίασε το ελληνικό πλοίο ο καπετάνιος ο δικός μας, είπε ότι θα μας πήγαινε στην Ιταλία. Το ελληνικό πλοίο έδεσε σχοινί στο μπροστινό μέρος του πλοίου μας και ξεκίνησε να μας τραβάει αργά, όμως το σχοινί κόπηκε. Μετά έδεσαν άλλο σχοινί, το έδεσαν δύο φορές αυτό. Είδα με τα μάτια μου ότι έριξαν τα σχοινιά, όμως καθόμουν σε απόσταση και έβλεπα θολά, δεν είδα καθαρά. Αυτοί που ήταν μπροστά είδαν πιο καθαρά. Την δεύτερη φορά που το έδεσαν στην αρχή αισθανθήκαμε ότι μας τραβάνε, μετά το πλοίο μας πήρε κλίση. Το ελληνικό πλοίο ανέπτυξε ταχύτητα και εμείς φωνάζαμε στα αγγλικά ‘STOP’, όλοι φωνάζαμε, αλλά αυτοί δεν μας καταλάβαιναν. Όταν αρχικά έριξαν το σχοινί εμείς ήμασταν ήρεμοι γιατί νομίζαμε ότι θα μας πάνε στην Ιταλία. Η θάλασσα είχε λίγο κύμα. Η πρώτη κλίση ήταν αριστερά και μετά δεξιά και μετά γύρισε ανάποδα το πλοίο μας. Την πρώτη φορά κατέβηκα στο νερό και μετά ανέβηκα στο ανάποδο του καραβιού. Καθένας προσπαθούσε να πνίξει τον άλλον για να ανέβει αυτός. Μετά το πλοίο άρχισε να βυθίζεται και αποφάσισα να κολυμπήσω μέχρι το ελληνικό το οποίο μου φαινόταν μακριά, είχαν φώτα».
Η διαφορά μεταξύ των καταθέσεων είναι ενδεικτική και επαναλαμβάνεται σχεδόν σε όλους τους μάρτυρες. Φυσικά η λειψή περιγραφή μπορεί να αποδίδεται και στο αρχικό τραύμα που είχαν υποστεί οι διασωθέντες, ωστόσο παραμένει το γεγονός ότι έξι από τους εννέα μάρτυρες – όπως προκύπτει από την ανάλυση των καταθέσεων – ανέφεραν στις ανακριτικές αρχές πως το αλιευτικό σκάφος ρυμουλκήθηκε από το σκάφος του Λιμενικού Σώματος πριν τη βύθισή του, κάτι που κανείς δεν ανέφερε στο Λιμενικό.
