Η συζήτηση για τις εκταφές των θυμάτων στα Τέμπη αναζωπυρώνει το ερώτημα που παραμένει αναπάντητο εδώ και 2,5 χρόνια: γίνεται πραγματικά έρευνα ή απλώς αναπαράγονται τυπικές διαδικασίες χωρίς επιστημονικό βάθος;
Ο τεχνικός σύμβουλος οικογενειών θυμάτων, Βασίλειος Κοκοτσάκης, αναλύει με ιατροδικαστική ακρίβεια ποια είναι τα σωστά πρωτόκολλα που θα έπρεπε να ακολουθηθούν – από την ταυτοποίηση DNA και την ανίχνευση επιταχυντών πυρκαγιάς, έως τη διασφάλιση της αλυσίδας φύλαξης των δειγμάτων.
Το άρθρο του εξηγεί γιατί οι απλές «τοξικολογικές ή βιοχημικές εξετάσεις» δεν αρκούν και γιατί η υπόθεση απαιτεί εξειδικευμένες εργαστηριακές αναλύσεις σε επίπεδο που να αντέχει σε διεθνή δικαστικό έλεγχο. Πρόκειται για μια τεχνικά τεκμηριωμένη τοποθέτηση, που θέτει με σαφήνεια τα κρίσιμα ερωτήματα για την εγκυρότητα της έρευνας και τη διαφάνεια της διαδικασίας.
Η ανάρτηση Κοκοτσάκη:
ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΕΜΠΩΝ — ΕΚΤΑΦΕΣΤεχνική τοποθέτηση για τα αναγκαία πρωτόκολλα ιατροδικαστικής διερεύνησηςΑς δούμε, με βάση την ιατροδικαστική επιστήμη και τα διεθνή πρωτόκολλα διερεύνησης εγκλημάτων, τι επιδιώκεται όταν παραγγέλλονται τέτοιου τύπου εξετάσεις και ποιες αναλύσεις είναι πραγματικά χρήσιμες μετά από 2,5 χρόνια, με μεγάλου βαθμού θερμική καταστροφή και ταφή.
1) Τοξικολογικές και Βιοχημικές Εξετάσεις: τι σημαίνουν
Είναι δύο διαφορετικές κατηγορίες εργαστηριακών αναλύσεων με διαφορετικούς στόχους. Η απλή παραγγελία «Βιοχημικών Εξετάσεων» είναι άσχετη με τους συγκεκριμένους στόχους της παρούσας υπόθεσης. Η εντολή πρέπει να είναι συγκεκριμένη ως προς το τι αναζητείται.
2) Ενδεδειγμένες εξετάσεις για την υπόθεση των Τεμπών
2.1 Ταυτοποίηση σορών
- Ανάλυση DNA από οστά και δόντια για σύγκριση με δείγματα αναφοράς.
- Οδοντιατρική εξέταση με αντιπαραβολή οδοντιατρικών αρχείων (όπου υπάρχουν).
- Ανθρωπολογική εξέταση για εκτίμηση ηλικίας, φύλου και ύψους από σκελετικά υπολείμματα.
2.2 Ανίχνευση επιταχυντών και προϊόντων καύσης
Η παραγγελία πρέπει να είναι «Τοξικολογική και Αναλυτική Χημεία για την ανίχνευση…» και να προσδιορίζει με σαφήνεια ουσίες και μεθόδους.
| Κατηγορία | Εξειδικευμένη ανάλυση | Σκοπός |
|---|---|---|
| Επιταχυντές (πτητικοί υδρογονάνθρακες) | Ανίχνευση υπολειμμάτων σε ιστούς ή χώμα από το σημείο ταφής | Τεκμηρίωση χρήσης επιταχυντή |
| Επιταχυντές (μη πτητικοί υδρογονάνθρακες) | Ανίχνευση σε ιστούς ή υπολείμματα ενδυμάτων | Διάκριση εξωγενών υλικών καύσης |
| Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) | Αναζήτηση καρβοξυαιμοσφαιρίνης | Δείκτης εισπνοής καπνού εν ζωή |
| Αιθάλη/άνθρακας | Ανίχνευση σωματιδίων σε πνεύμονες/αναπνευστική οδό | Θάνατος εντός πυρκαγιάς |
| Άλλα τοξικά αέρια | Κυάνιο, φωσφίνη, αρσενικό κ.ά. | Προϊόντα καύσης υλικών τρένου |
Σημείωση για τη Βιοχημεία: Ασχολείται με φυσιολογικές ουσίες (σάκχαρο, χοληστερόλη, ουρία, ένζυμα) που αλλοιώνονται πλήρως μετά θάνατον και ταφή. Μετά από 2,5 χρόνια τα αποτελέσματα είναι άχρηστα για εκτίμηση προθανάτιας λειτουργίας οργάνων.
Συμπέρασμα: Η σωστή επιστημονική παραγγελία πρέπει να αφορά γενετική ταυτοποίηση (DNA) και εξειδικευμένες τοξικολογικές/χημικές αναλύσεις για επιταχυντές και δείκτες εισπνοής καπνού/τοξικών αερίων.
3) Επιλογή εργαστηρίου: κριτήρια και προϋποθέσεις
Απαιτείται εργαστήριο με εξειδίκευση στην ιατροδικαστική και την αναλυτική χημεία. Δεν αρκεί μικροβιολογικό εργαστήριο.
- Εξειδίκευση και διαπίστευση: Ιατροδικαστική τοξικολογία και Fire Debris Analysis. Διαπίστευση ISO/IEC 17025 για τις συγκεκριμένες μεθόδους.
- Εξοπλισμός υψηλής ευαισθησίας: GC–MS/MS ή LC–MS/MS για ίχνη υδρογονανθράκων. Συστήματα για degraded/μιτοχονδριακό DNA.
- Έμπειρο προσωπικό: ιατροδικαστές, αναλυτικοί χημικοί/τοξικολόγοι με εμπειρία σε δικαστικές υποθέσεις και DVI.
3.1 Ενδεικτικά εγχώρια ακαδημαϊκά εργαστήρια
Πανεπιστημιακά Εργαστήρια Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας (ΕΚΠΑ, ΑΠΘ) και σχετικές μονάδες Αναλυτικής Χημείας. Ξεχωρίζει η Μονάδα Τοξικολογίας και Εγκληματολογικής Χημείας της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης με GC–MS/MS, LC–MS/MS, εμπειρία σε δύσκολα δείγματα, ιατροδικαστική ανθρωπολογία και DNA. Διαθέτουν ακαδημαϊκή ανεξαρτησία.
Συμπέρασμα: Η Μονάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης είναι από τις καταλληλότερες επιλογές για επιταχυντές πυρκαγιάς και την απαραίτητη γενετική ταυτοποίηση.
4) Διασταύρωση και επαλήθευση αποτελεσμάτων
Η βέλτιστη πρακτική είναι η διασταύρωση σε πλήρως ανεξάρτητο εργαστήριο του εξωτερικού με διαπίστευση, εξειδίκευση σε DVI και ιατροδικαστική τοξικολογία/χημεία πυρκαγιάς.
- Ιατροδικαστική γενετική (DNA): Netherlands Forensic Institute, γερμανικά πανεπιστημιακά ινστιτούτα, βρετανικά κέντρα.
- Τοξικολογία & Fire Debris: Ινστιτούτα Γερμανίας, Ελβετίας/Αυστρίας με υψηλή ακρίβεια σε δύσκολα δείγματα.
5) Τι πρέπει να οριστεί τώρα στην εισαγγελική παραγγελία
- Πρωτογενής ανάλυση (Ελλάδα): Ανάθεση σε 1–2 πανεπιστημιακά εργαστήρια (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Κρήτη) για DNA και υδρογονάνθρακες.
- Διασφάλιση ποιότητας (εξωτερικό): Αποστολή αντιδειγμάτων ή κρίσιμων ευρημάτων σε διεθνές εργαστήριο αναφοράς για second opinion.
Το μοντέλο αυτό συνδυάζει διαφάνεια, ταχύτητα και αδιαμφισβήτητη επιστημονική εγκυρότητα.
6) Τι προβλέπουν τα διεθνή πρότυπα
6.1 DVI — Ταυτοποίηση θυμάτων (INTERPOL)
- Ante-mortem δεδομένα: ιατρικά/οδοντιατρικά αρχεία, ακτινογραφίες, δείγματα DNA αναφοράς.
- Post-mortem δεδομένα: δακτυλικά, οδοντιατρική εξέταση, ανθρωπολογία, DNA από οστά/δόντια.
- Reconciliation: συστηματική σύγκριση AM–PM. Κυρίαρχο εργαλείο: μιτοχονδριακό DNA σε κατεστραμμένα δείγματα.
6.2 Εγκληματολογική ανάλυση πυρκαγιάς
- Fire Debris Analysis με GC–MS για ίχνη πτητικών/μη πτητικών υδρογονανθράκων σε σώματα, ρούχα, χώμα ή πορώδη υλικά.
- Τοξικολογία προϊόντων καύσης: καρβοξυαιμοσφαιρίνη και κυανίδια ως δείκτες εισπνοής καπνού εν ζωή.
7) Δια ταύτα
Σε δείγματα 2,5 ετών η ανίχνευση δεικτών είναι δύσκολη, αλλά εφικτή με τις πιο ευαίσθητες μεθόδους. Απαιτείται άμεσα συμπληρωματική εντολή που να περιλαμβάνει:
- Εξειδικευμένη ιατροδικαστική γενετική (DNA).
- Εξειδικευμένη τοξικολογική/εγκληματολογική χημεία για υδρογονάνθρακες και προϊόντα καύσης.
- Αυστηρή τήρηση αλυσίδας φύλαξης όλων των δειγμάτων.
8) Τι πρέπει να κάνουν τώρα οι συγγενείς ή οι τεχνικοί τους σύμβουλοι
- Ρητός προσδιορισμός αναλύσεων στην εισαγγελική εντολή: υδρογονάνθρακες (πτητικοί/μη πτητικοί, GC–MS), δείκτες προϊόντων καύσης, ιατροδικαστικό DNA (ιδίως μιτοχονδριακό) από οστά/δόντια.
- Συμμετοχή στη δειγματοληψία: παρουσία εξειδικευμένων τεχνικών συμβούλων σε εκταφή, νεκροψία/νεκροτομή, δειγματοληψία και σφράγιση.
- Αλυσίδα φύλαξης (Chain of Custody):
- Λεπτομερής καταγραφή χρόνου, τόπου, υπευθύνων, τρόπου σφράγισης και αποθήκευσης.
- Σφράγιση με σφραγίδα του τεχνικού συμβούλου παράλληλα με των αρχών.
- Κατάλληλες συνθήκες φύλαξης/μεταφοράς (ψύξη/κατάψυξη) με καταγεγραμμένες διαδικασίες.
9) Διεθνής βιβλιογραφία και πρότυπα (ενδεικτικά)
- DVI — INTERPOL: Πρωτόκολλα ταυτοποίησης θυμάτων μαζικών καταστροφών.
- Ιατροδικαστική γενετική: εγχειρίδια και περιοδικά όπως «Forensic Science International: Genetics», «Journal of Forensic Sciences».
- Ιατροδικαστική τοξικολογία: «Principles of Forensic Toxicology», «Clarke’s Analysis of Drugs and Poisons», «Journal of Analytical Toxicology», «Forensic Science International».
- Fire Debris Analysis: πρότυπα ASTM E1618 για ανίχνευση υδρογονανθράκων.
- Νομικά/ποιοτικά πρότυπα: ISO/IEC 17025, οδηγίες για αλυσίδα φύλαξης.
- Ελληνική πρακτική: εγχειρίδια Πανεπιστημιακών Εργαστηρίων Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας (ΕΚΠΑ, ΑΠΘ, ΠΚ).
Για την έρευνα και μεταφορά: Κοκοτσάκης Βασίλειος — Τεχνικός σύμβουλος οικογενειών θυμάτων
