Δεκάδες μικροί και μεγάλοι συμμετείχαν στην εκπαιδευτική δράση «Ανακαλύπτοντας τη ζωή στην άμμο και στον ουρανό», που διοργάνωσε στις 2 Νοεμβρίου στην Παχιά Άμμο ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Σταυρού (SEA) σε συνεργασία με το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης.
Ο βιολόγος –ορνιθολόγος από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης Μιχάλης Δρετάκης εξήγησε τη σημασία του Σταυρού για την ορνιθοπανιδική ποικιλότητα των Χανίων και της Κρήτης γενικότερα. H περιοχή θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική, κυρίως κατά τις μεταναστευτικές περιόδους, τόσο λόγω της γεωγραφικής της θέσης στο βόρειο τμήμα της χερσονήσου του Ακρωτηρίου όσο και λόγω της ύπαρξης διαφορετικών ενδιαιτημάτων σε πολύ μικρή έκταση, τα οποία υποστηρίζουν τις ανάγκες σίτισης, ξεκούρασης και καταφυγής μεγάλου αριθμού μεταναστευτικών ειδών πουλιών. Ειδικά η περιοχή των αμμοθινών μαζί με το υγροτοπικό τμήμα και τα υδατορέμματα αποτελούν υψηλής σημασίας ενδιαιτήματα, παρέχοντας πολύτιμες οικοσυστημικές υπηρεσίες μεγάλης οικολογικής, αισθητικής και κατ’ επέκταση οικονομικής αξίας. Ο κ. Δρετάκης με τη βοήθεια φωτογραφιών, παρείχε πολύτιμες πληροφορίες για τα πουλιά που διέρχονται από την περιοχή — όπως η πολύχρωμη Αλκυόνη, η οποία μεταναστεύει από την Δυτική Ευρώπη, ξεκουράζεται στις ακτές του Σταυρού και έπειτα συνεχίζει το ταξίδι της προς την Ανατολή. Μίλησε επίσης για τον Πετρίτη, το εντυπωσιακό αυτό γεράκι, το οποίο συναντάμε συχνά στον Σταυρό και το οποίο μπορεί να αγγίξει σχεδόν τα 400 χλμ/ώρα, καθώς ορμά κατακόρυφα προς τη λεία του, γεγονός που τον κατατάσσει ως το ταχύτερο ζώο του πλανήτη. Εξήγησε επίσης την αξία του Αιγαιοτσιροβάκου που επίσης έχει καταγραφεί στην περιοχή του Σταυρού και το οποίο θεωρείται ένα από τα πολύ σπάνια πουλιά. Κατά την αναπαραγωγική περίοδο ζει στην ανατολική Μεσόγειο, ενώ το χειμώνα μεταναστεύει στην υποσαχάρια Αφρική. Με τη βοήθεια τηλεσκοπίων και κιαλιών, οι παρευρισκόμενοι παρατήρησαν τα πουλιά που περνούσαν από την περιοχή, ενώ ένας Λευκοτσικνιάς- με το χαρακτηριστικό κατάλευκο φτέρωμα- είχε σταθεί στο αρχαίο λατομείο του Σταυρού, προσφέροντας μια σημαντική ένδειξη της παρουσίας του είδους στην περιοχή.
Η εκπαιδευτική δράση περιλάμβανε την εκσκαφή φωλιών του προστατευόμενου είδους θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta, η οποία εδώ και δεκαετίες γεννά στην περιοχή. Καταγράφηκαν σημαντικά επιστημονικά στοιχεία για την ωοτοκία στην Παχιά Άμμο. Ο κ. Δρετάκης εξήγησε ότι η μητέρα χελώνα κατά τη διάρκεια της γέννας- η οποία είναι μία ιδιαίτερα επίπονη διαδικασία που διαρκεί ώρες- πρέπει να χρησιμοποιήσει όλο το μητρικό της ένστικτο για να φτιάξει όσο καλύτερα γίνεται την φωλιά. Στην πρώτη φωλιά καταγράφηκε πλήρης επιτυχία εκκόλαψης, καθώς βρέθηκαν 94 άδεια τσόφλια αυγών, ένδειξη ότι όλα τα χελωνάκια εκκολάφθηκαν με επιτυχία, κάτι το οποίο αποτελεί ένα σπάνιο φαινόμενο, όπως τόνισε ο κ. Δρετάκης. Σε μία άλλη φωλιά, κατά τη διάρκεια της εκσκαφής, βρέθηκε ένα ζωντανό χελωνάκι ανάμεσα σε πολλά άλλα νεκρά, τα οποία δεν είχαν καταφέρει να επιβιώσουν. Το χελωνάκι αυτό, το οποίο κανονικά θα έπρεπε να είχε βγει από την άμμο περίπου στις 50-60 ημέρες από τότε που η μητέρα του εναπόθεσε τα αυγά, υπολογίζεται ότι παρέμεινε 90 ημέρες στην άμμο, κάτι επίσης πολύ σπάνιο, όπως επισημάνθηκε. Αν και αδύναμο, κατάφερε να φτάσει έως τη θάλασσα και να ξεκινήσει το δύσκολο ταξίδι του μέσα στο νερό. Η εύθραυστη αυτή στιγμή ζωής υπενθύμισε σε όλους τη σημασία της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος της Παχιάς Άμμου που αποτελεί μία ιδανική παραλία ωοτοκίας για τις θαλάσσιες χελώνες. Έως σήμερα, δεν είναι γνωστό πώς και εάν έχει επηρεάσει την ωοτοκία των θαλάσσιων χελωνών, αλλά και την υπόλοιπη σημαντική βιοποικιλότητα της περιοχής, η ρύπανση που προκλήθηκε στην ακτή και τη θάλασσα της Παχιάς Άμμου, μετά τη ρίψη μεγάλου όγκου εργοταξιακών αποβλήτων από το αντλιοστάσιο ανεπεξέργαστων λυμάτων κατά τη διάρκεια των εργασιών τον περασμένο χειμώνα και την άνοιξη. Το έργο έχει σταματήσει προσωρινά μετά τις ισχυρές αντιδράσεις.
Παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το οικοσύστημα, οι δράσεις παρακολούθησης και ενημέρωσης συνεχίζονται με συνέπεια. Για άλλη μία χρονιά, μέλη του συλλόγου, μαζί με κατοίκους, επισκέπτες και φωτογράφους άγριας φύσης, προσπάθησαν να συγκεντρώσουν στοιχεία για την παρουσία της Caretta caretta στην παραλία με καθημερινές περιπολίες συμβάλλοντας στην επιστημονική καταγραφή. Η δράση αυτή ανέδειξε πόσο σημαντική είναι η λεγόμενη επιστήμη των πολιτών (citizen science), μια διεθνής τάση που επιτρέπει σε ανθρώπους κάθε ηλικίας να συμμετέχουν ενεργά στην παρατήρηση και προστασία της φύσης, προσφέροντας πολύτιμα δεδομένα για την έρευνα και τη διατήρηση των ειδών.
Info box
Η ορνιθοπανίδα του Σταυρού
Σύμφωνα με τα δεδομένα που έχει συλλέξει το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης αναφορικά με την ορνιθοπανίδα στον Σταυρό Ακρωτηρίου, ενδεικτικά έχουν καταγραφεί τα ακόλουθα μεταναστευτικά είδη (στην ακτογραμμή και την παραλία της περιοχής): Ερωδιοί και άλλα υδροβατικά όπως ο Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta), ο Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), ο Νυχτοκόρακας (Nycticorax nycticorax) και η Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus). Έχει καταγραφεί η παρουσία του Σιγλίγουρου (Numenius phaeopus), του Χαλικοκυλιστής (Arenaria interpres), της Δρεπανοσκαλίδρας (Calidris ferruginea), της Λιμόζας (Limosa limosa) και πολλών ακόμη χαραδριόμορφων και πλήθος άλλων ειδών πουλιών που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ (Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 30ης Νοεμβρίου 2009 περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών) με χαρακτηριστικότερα για την περιοχή την Αλκυόνη (Alcedo atthis), τον Αετομάχο (Lanius collurio) και τη Μικρογαλιάντρα (Calandrella brachydactyla). Ειδικά για τα είδη που αναφέρονται στο Παράρτημα Ι της παραπάνω οδηγίας, προβλέπονται μέτρα ειδικής διατηρήσεως, που αφορούν τον οικότοπό τους, για να εξασφαλισθεί η επιβίωση και η αναπαραγωγή αυτών στη ζώνη εξαπλώσεώς τους. Όσον αφορά στα αναπαραγόμενα είδη πτηνών της περιοχής, έχουν καταγραφεί ο Ποταμοσφυριχτής (Charadrius dubius) και ο Τσαλαπετεινός (Upupa epops) όπως επίσης και τα ακόλουθα είδη του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ: Πετροτρουλίδα (Burhinus oedicnemus), Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis), Πετρίτης (Falco peregrinus), Δεντροσταρήθρα (Lullula arborea) και Αιγαιοτσιροβάκος (Curruca rueppelli, παλαιότερα Sylvia rueppelli). Όλη η περιοχή του Ακρωτηρίου είναι τυπικό ενδιαίτημα τροφοληψίας του Μαυροπετρίτη (Falco eleonorae) ενώ στις αμμοθίνες και στις γύρω περιοχές είναι τακτικά περαστικά και τα τέσσερα είδη κίρκων (Circus aeruginosus, Circus cyaneus, Circus pygargus, Circus macrourus) όπως και άλλα ημερόβια αρπακτικά που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας για τα πτηνά.
