Του Νίκου Μακράκη
Κι όμως, υπάρχει κόσμος που ισχυρίζεται ότι η Ουκρανία κατασκεύασε και ξεκίνησε την πανδημία του κορονοϊού από εργαστήρια βιολογικών όπλων που λειτουργεί κατ’ εντολή των Η.Π.Α. και ο Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμο ώστε να μας σώσει! Αυτή η πρόσφατη μπαρούφα με έκανε να σκεφτώ μια ερώτηση. Γιατί τείνει κόσμος να ενοποιεί ακόμα και πολύ διαφορετικές μεταξύ τους θεωρίες συνωμοσίας;
Δεν είναι οι περισσότεροι συνωμοσιολόγοι περί της πανδημίας και συμωμοσιολόγοι περί του πολέμου; Δηλαδή, δεν είναι πολλοί απ’ όσους μιλούσαν για την πανδημία π.χ. ως δημιούργημα από κάποιο σκοτεινό άτομο, οι ίδιοι που μιλάνε για τον πόλεμο στην Ουκρανία ως ηρωική απάντηση σε ένα σκοτεινό, συνωμοτικό και σατανικό σχέδιο;
Ψυχολόγοι έχουν μελετήσει πως άνθρωποι που πιστεύουν σε μία θεωρία συνωμοσίας είναι πιο πιθανό να πιστεύουν και σε άλλες, ακόμα και λογικά αντιφατικές μεταξύ τους! Π.χ. έρευνα1 έχει δείξει ότι όσοι δηλώνουν πως πιστεύουν στην θεωρία συνωμοσίας ότι τον θάνατο της πριγκίπισσάς Νταϊάνα τον προκάλεσε η βασιλική οικογένεια, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να δηλώσουν ότι πιστεύουν και στην θεωρία συνωμοσίας ότι η Νταϊάνα σκηνοθέτησε έναν ψεύτικο θάνατο και ζει κάπου μακριά ακόμα, παρ’ όλο που είναι προφανές ότι δεν γίνεται να ισχύουν και τα δύο! Μια άλλη ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι πως κάποιοι άνθρωποι συνδυάζουν την θεωρία συνωμοσίας ότι η γη είναι επίπεδη με την θεωρία ότι η γη είναι κοίλη και ζουν μέσα της σκοτεινοί εχθροί! Και επίπεδη και κοίλη, λοιπόν!
Η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση, όμως, πιστεύω ότι είναι ο ισχυρισμός2 ότι οι Ουκρανοί κατασκεύασαν τον κορονοϊό και ο Πούτιν ξεκίνησε τον πόλεμο για να μας σώσει. Είναι εντυπωσιακή η ακροβασία που κάνει αυτή η αφήγηση ώστε να ενοποιήσει αυτά τα δύο τόσο διαφορετικά πράγματα.
Ο άνθρωπος τείνει να ενοποιεί διαφορετικά αφηγήματα, που προέρχονται από έναν χαοτικό κόσμο σε ενιαίους λόγους και συνολικότερα αφηγήματα. Έπειτα, κάθε νέο ερέθισμα τείνει να το ερμηνεύει και να το εντάσσει σε αυτά τα συνολικότερα αφηγήματα και ερμηνευτικά σχήματα. Αυτά, μέσα σε αυτή την διαδικασία, του φαίνονται να επιβεβαιώνονται αναδρομικά. Αυτή η ψευδαίσθηση ότι ο άνθρωπος δημιουργεί μια τάξη και ένα νόημα στο κατά τα άλλα χαοτικό, τυχαίο και αδιάφορο προς αυτόν σύμπαν του δίνει απόλαυση, τον τοποθετεί στο επίκεντρο και του εξυψώνει το Εγώ. Το αν το συνολικό αφήγημα έχει βασική λογική εγκυρότητα δεν παίζει κανένα ρόλο σε μια τέτοια διαδικασία. Αν η λογική δεν βολεύει, τόσο το χειρότερο για την λογική.
Η τάση για ενοποίηση επιμέρους θεωριών συνωμοσίας είναι κάτι που έχει μεγάλη δύναμη. Για παράδειγμα, μελετητές αποδίδουν στην θεωρία συνωμοσίας QAnon αυτό το χαρακτηριστικό ως το σημαντικότερο για την μεγάλη διασπορά της. Το με πιο τρόπο και σε τι βαθμό θα συμβαίνει αυτό στο μέλλον κανείς δεν ξέρει. Σίγουρα, όμως, έχει ενδιαφέρον.
Πηγές:
1: https://youtu.be/L2cMZK8SgBs
Email: nimakrakis@edu.aau.at
Blog: astathmito.blogspot.com
