Το διαστημόπλοιο – ανιχνευτής της NASA Galileo που ερευνά το φεγγάρι του Δία, Ευρώπη κατέγραψε ένα γιγαντιαίο ρεύμα υδρατμών που ξέσπασε από την παγωμένη επιφάνεια του πλανήτη φτάνοντας εκατό μίλια ψηλά. Η ανακάλυψη αυτή ισχυροποιεί την άποψη μερικών επιστημόνων ότι το φεγγάρι του Δία από τα τέσσερα που εντόπισε πρώτα ο Ιταλός αστρονόμος Γαλιλαίος το 1610, είναι το πιο ελπιδοφόρο μέρος στο ηλιακό σύστημα για τη φιλοξενία ζωής.
Αν και αυτοί οι θερμοί πίδακες ζεστού νερού και ατμού είναι συνηθισμένοι στην Ευρώπη, οι αποστολές της NASA και της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA) που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη θα μπορούσαν να προσεγγίσουν τον πλανήτη και να αναζητήσουν σημάδια εξωγήινης ζωής στην άλμη, η οποία προέρχεται από έναν τεράστιο υποθαλάσσιο ωκεανό που περιέχει διπλάσια ποσότητα νερού από όλους τους ωκεανούς της Γης.
Το Galileo της NASA πέρασε οκτώ χρόνια σε τροχιά γύρω από τον Δία και έκανε το πλησιέστερο πέρασμα πάνω από την Ευρώπη, ένα φεγγάρι με το μέγεθος της δικής μας Σελήνης, στις 16 Δεκεμβρίου του 1997. Καθώς ο καθετήρας έπεσε κάτω από τα 2050 μίλια, οι αισθητήρες του σκάφους τινάχτηκαν απότομα λαμβάνοντας απρόσμενα μηνύματα που οι επιστήμονες δεν μπορούσαν να εξηγήσουν την εποχή εκείνη.
Τώρα, σε μια νέα μελέτη, οι ερευνητές περιγράφουν ότι επέστρεψαν για να μελετήσουν ξανά τα δεδομένα του Galileo μετά από τις εικόνες που έλαβε το τηλεσκόπιο Hubble το 2016 και οι οποίες απεικόνιζαν κάτι που έμοιαζε με ρεύματα νερού που εκτοξεύονταν από την επιφάνεια της Ευρώπης. Διαπίστωσαν ότι μια ξαφνική έκρηξη νερού από το φεγγάρι του Δία εξηγούσε τις παράξενες μετρήσεις που είχε καταγράψει το Galileo.
«Υπήρχαν κάποια παράξενα χαρακτηριστικά που καταγράφηκαν σε αυτό το πέρασμα του Galileo τον Δεκέμβριο του 1997 που δεν καταλάβαμε ποτέ πλήρως», δήλωσε η Μάργκαρετ Κιβελσόν, από την επιστημονική ομάδα της αποστολής Galileo και επίτιμη καθηγήτρια διαστημικής φυσικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες. «Επιστρέψαμε σ’ αυτά τα στοιχεία, τα κοιτάξαμε πιο προσεκτικά και διαπιστώσαμε ότι ήταν ακριβώς αυτά που θα περίμενε κανείς».
Στην πλησιέστερη πτήση του, το σκάφος Galileo σάρωσε την Ευρώπη. Τα όργανα του σκάφους ανίχνευσαν μια σύντομη αλλά δραματική συστροφή στο μαγνητικό πεδίο και μια ξαφνική και μεγάλη αύξηση της πυκνότητας του πλάσματος ή του ιονισμένου αερίου μέσα από το οποίο το σκάφος πετούσε. Οι προσομοιώσεις που δημιουργήθηκαν από υπολογιστές έδειξαν ότι ένας πίδακας μήκους 120 μιλίων που εκρήγνυται από ένα σχετικά θερμό σημείο του δορυφόρου του Δία θα οδηγούσε ακριβώς στις ίδιες καταγραφές.
Όταν οι πίδακες νερού εκτοξεύονται εκτός Ευρώπης, τα μόρια χτυπιούνται αμέσως από σωματίδια πολύ υψηλής ενέργειας, μια διαδικασία που τα σπάει σε φορτισμένα ιόντα. Αυτά τα ιόντα παράγουν ταχείες διακυμάνσεις στην κατεύθυνση του μαγνητικού πεδίου και αυξάνουν την πυκνότητα του πλάσματος πάνω από τους πίδακες.
«Η ανίχνευση τους πίδακα με βάση τα δεδομένα του Galileo σίγουρα ενισχύει την υπόθεση μιας μελλοντικής εξερεύνησης της Ευρώπης», λέει ο Σιάνζε Ζία, διαστημικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν. Η αποστολή της NASA, Europa Clipper, προγραμματίζεται να ξεκινήσει το 2020 με σαφή στόχο να ανακαλύψει αν το φεγγάρι του Δία θα μπορούσε να φιλοξενήσει ζωή. Μια άλλη αποστολή ο Jupiter Ice Moons Explorer ή Juice της Esa, αναμένεται να πραγματοποιηθεί παράλληλα εκτελώντας πτήσεις κοντά στην Ευρώπη και τα δυο άλλα φεγγάρια του Δία, τον Γανυμήδη και την Καλλιστώ.
«Δεδομένων των στοιχείων που υπάρχουν μέχρι σήμερα, υπάρχουν αρκετές πιθανότητες ότι τα διαστημικά σκάφη θα μπορούν να λάβουν άμεσες μετρήσεις από τους πίδακες που εκτοξεύουν υλικό από τον υποθαλάσσιο ωκεανό του πλανήτη στο διάστημα», εξηγεί ο Jia. «Αυτές οι παρατηρήσεις θα παράσχουν κρίσιμες πληροφορίες για να αξιολογήσουμε το δυναμικό της Ευρώπης για τη φιλοξενία ζωή».
Όσο οι επιστήμονες επιθυμούν το αντίθετο, το φεγγάρι του Δία δεν θα ήταν καθόλου φιλόξενο καταφύγιο για τον άνθρωπο. Η θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη δεν ανεβαίνει ποτέ πάνω από το -160C. Ότι ζεστασιά υπάρχει εκεί έρχεται σε μεγάλο βαθμό από την παλιρροϊκή ζύμωση που δημιουργείται από τις μεγάλες βαρυτικές δυνάμεις που έρχονται με μια τροχιά γύρω από τον Δία, τον μεγαλύτερο πλανήτη στο ηλιακό σύστημα. Αν η ζωή έχει κερδίσει ό, τι περνάει από τη βάση της Ευρώπης, αυτό μπορεί να έχει συσσωρευτεί γύρω από τις υδροθερμικές οπές στο βάθος του ωκεανού σε έναν κόσμο ψυχρής, διαρκούς νύχτας.
Ο Γουίλιαμ Σπαρκς, αστρονόμος στο Ινστιτούτο Επιστήμης του Διαστημικού Τηλεσκοπίου στη Βαλτιμόρη και επικεφαλής της ομάδας που βρήκε στοιχεία για τις πηγές της Ευρώπης με το Hubble, δήλωσε ότι ήταν καλό που είχαμε μια ανεξάρτητη επιβεβαίωση των υδάτινων εκρήξεων στον δορυφόρο του Δία.
«Η Ευρώπη είναι ένα φεγγάρι του Δία που έχει περίπου το ίδιο μέγεθος με το φεγγάρι μας, αλλά έχει περισσότερους ωκεανούς από την Γη», λέει ο Σπαρκς. «Ο πλανήτης είναι απόλυτα κατακλυσμένος από αυτόν τον αλμυρό ωκεανό που βρίσκεται κάτω από μια κρούστα πάγου και από την άποψη ενός τόπου που θα μπορούσε να φιλοξενήσει ζωή είναι νομίζω ότι καλύτερο έχουμε μετά τον πλανήτη Γη. Θα ήταν καλό να μάθουμε τι πραγματικά υπάρχει εκεί».
